Uloga i funkcija medjubankarskog platnog sistema CBK

Od Novembra 2000, Bankarski i Platezni Autoritet Kosova (BPK) je otpočeo sa nacrtom plana za osnivanje Unutrašnjeg bankarskog Sistema Naplate. Ovaj poduhvat je podržan tehničkom asistencijom u to vreme i od strane IMF (preko profesionalnih konsultanata za plaćanje). Njihove preporuke su poslužile kao trenutne radne procedure. Nakon osnivanja Komiteta za Savetnike Unutrašnjih bankarskih Plaćanja (IPAC) uz učešće svih komrcijalnih banaka nastavljeno je sa materijalizacijom pravila i procedura, standarda i svih drugih operativnih pravila. Unutrašnji Bankarski Sistem Naplate je prošao kroz tri glavne razvojne faze.

Unutrašnji Bankarski Sistem Naplate je prošao kroz tri glavne razvojne faze.

Prva Faza

Unutrašnji bankarski Kliring Sistem(ICS), je zvanično otpočeo sa operativom 7. Maja 2001. Ovaj period je definisan sa ručnim načinom razmene naplatnih zahteva u BPK-u, baziranom na prenosnu mrežu. To je bio prosti kliring i prenosni system i imao je razmenu (kliring) potraživanja na papiru i izmirivao se na kraju dana. To je bio način kreditiranja primajućeg bankarskog računa i potrazivanja naručujućeg bankarskog računa. U počektu, zbog zbog malog broja plaćanja, registracije računa su se radile individualno. To je bio sporazum postignut izmedju ICS (BPK) i banaka koje su učestvovale u ovom sporazumu.

Sem dnevne operative koja je korišćena samo za razmenu potračivanja, druga karakteristika ove faze je bila aktivitet komiteta savetnika za plaćanje unutar banaka (poznat kao “IPAC”). Ovaj komitet i dalje radi, u početku je bio sastavljen od predstavnika banaka koje su bile članice ICS (Pro Credit-ex MEB, BRK i BPB) i kojima se kasnije pridružila u Junu iste godine Economic Bank (BE) na kraju 2001 godine i ABK, BKP i KSB. Menadzer Kliring sistema unutar banaka je upravljao poslom komiteta. Ovaj komitet je specijalno osnovan radi razvoja pravila, procedura i standarda – radi pripremanja procedura, operativnih pravila i drugih važnih detalja za uspešan rad kliring sistema, i isti je kontinuinelno zauzet u važnim razvojnim procesima svih budućih faza. Ovo je bila faza kada je prvi korak načinjen ka Elektronskom Sistemu Kliringa unutar banaka (EICS) što znači elektronska razmena podataka preko disketa ili tranfera datoteka (što je otpočelo na kraju 2001 do April 2002).

Obrazac za izbor plaćanja

26/12/2001

Preuzmi

Druga Faza

Tokom ovog perioda (Novembar, 2001-April, 2002) process registracije o odredjivanju i kliring računa je počeo na neto bazama, razlika izmedju zaduženja i sume kredita. Ti datumi (potrazivanja) su primljeni preko ispitivanja u standdardnom formatu postavljenom od ICS u BPK-u). Ova faza je odredjena radi izbegavanja ne uspešnih pisanja na papiru, shodno medjunarodnim standardima unutar bankovnih transakcija. Na ovaj način je osnovana jaka baza za tranziciju ka finalnom delu ICS-a. Cak je i u ovoj fazi, Komitet za savetovanje o plaćanju razvio zbijenu aktivnost, ciljajući ne samo hrabrenje banaka za automatizacijom platečnog procesa, nego i bliže prezentacije i sve druge stvari iste prirode koje mogu pomoći i podignuti ovaj proces. Ovo je bila jaka baza, koja je nastavljena sa drugim razvojem i fazom modernizacije platežnog sistema unutar banaka i dalje tranzicije takozvane Električni sistem kliringa unutar banaka.

Treća faza

Od pripreme za implementaciju treće faze (Januar/Mart, 2002) tranzicija ka EICS, je uradjena na vreme; radi uspešne implementacije ove razvojne faze koja se treba realizovati po predvidjenom planu BPK-a preko profesionalnih i savetodavnih preporuka od strane IMF tehničke asistencije (G. Len Fernelius, IMF savetnik za system plaćanja, tokom perioda 2000/2002) i istovremeno tehnička podrška KPMG –USAID (obezbedjivanje softvera i hardvera) i takodje preko njihovog specijalnog savetnika nominovanog tada od BPK-a. U početku prenos podataka na relaciji: Banka1-ICS (BPK) Banka 2 i obratno, tehnički je radjen preko telefonskih linija (modem). Sva dešavanja su uspešno realizovana i u skladu sa preliminarnim sporazumom sa bankama. U početku Aprila 2002, desila se puna tranzicija ka unutrašnjem bankarskom elektronskom kliring sistemu. Izvršenje poslova shodno proceduri (obezbedjivanje softvera i hardvera) je povereno lokalnoj kompaniji ”PRONET” za IT i savete preko KPMG/USAID, čija je kompanija završila sav posao po procedurama, uspešno in a vreme.

Tokom ovog vremena takodje je realizovana tranzicija ka Sistemu Standardnih Brojeva Kosovskih Bankarskih Računa, shodno XIX BPK regulativi o sistemu standardnih brojeva računa). Principijelno ova regulative je uradjena shodno medjunarodnoj standardnoj strukturi brojeva računa, u skladu sa IBAN, modul 97 10, ali bez lokalnog koda. Takva struktura je uspešno korišćena u isto vreme za system svih lokalnih banaka preko unutrašnjeg banlarskog kliring sistema. Sve je ovo omogućeno pod menadzmentom i aktivnostima IPAC-a i u skladu sa IMF preporukama. Ova reforma razvoja novog sistema plaćanja unutrašnjeg bankarskog platežnog sistema je uradjena tiho, bezšumno i uz sporazum izmedju uključenih strana u procesu što znači uz učešće sedam licenciranih banaka od BPK, kao legalni učesnici u sistemu (PCB, BRK, BPB, BE, RBKO, BKP and KSB).

Zvanično priznanje BPK-a kao vlasnika unutrašnjeg bankarskog elektronskog Kliring Sistema (program dat od strane USAID), zvanično od strane šefa Američke Kancelarije u Prištini i USAID Direktora, je uradjeno 7. Septembra 2004 na zvaničnoj ceremoniji u BPK-u.

Drugo dostignuiće na ovom razvojnom putu koje je vredno pomena je ekspanzija modula masivnih plaćanja (kao novi masivni modul u ICS) sa novom vrstom plaćanja i Kos – Giro kao novi instrument plaćanja računa, koji je veomapoznat kao “KOS-Giro’ (žiro modul u EICS- posvećen plaćanju za javne službe) implementiran od Decembra 2004.

Sistem (ICS) za unutrašnje bankarsko plaćanje je razvijen sigurno i uz obostranu diskreciju! Znajući da smo mi u fazi radjenja bolje razvijenog sistema, coljajući na opštu automatizaciju ne samo u procesima kliringa nego i u konačnim regulativama svih prenosnih računa, što znači poravnanje na neto bazama po kliring ciklusu i prioritet individualnih plaćanja za bruto poravnanje u realnom vremenu. Sve ovo treba biti postignuto preko RTGS (bruto poravnanje u realnom vremenu) ili preko sličnih sistema!

Medjubankarski platni sistem ima vaznu ulogu i funkciju da odrzi stabilnost i efikasnost finansijskog sektora , kao i ukupne ekonomije. Direkcija medjubankarskog platnog sistema (DMPS) je odgovorna za operiranje medjubankarskog sistema placanja u vlasnistvo CBK-a, koordinaciju razvoja , i nadgledanje u oblasti sistema placanja

Trenutno na Kosovu postoji samo jedan Medjubankarski platni sistem – Elektronski sistemi medjubankarskog kliringa (ESMK), koji pruza kliring i neto poravnanje automatski po sesijama , kao i automatsko realno poravnanje prema sesijama , kao realno poravnanje u bruto osnovama, za sve medjubankarske transakcije ne u gotovini.

Cetiri glavna zadatka Direkcije medjubankarskog platnog sistema (DMPS)

1) Operacije : DMPS je u funkciji upravljanja i operiranja platnih sistema , pruzanju usluga medjubankarskih placanja, ocuvanju sigurnosti i efikasnosti Elektronskog sistema medjubankarskog kliringa (ESMK).
Konkretnije, jedinica operacija u okviru Direkcije medjubankarskog platnog sistema , obavlja sledece poslove:

a.    Operira , DMPS upravlja i kontrolise operacije kliringa i konacnog poravnanja za sva medjubankarska placanja.
b.    Obezbedjuje pravilno funkcionisanje platnog sistema , omogucujuci ucesnicima pristup u sistemu u skladu sa relevantnim propisima za laksi opticaj novca preko racuna .
c.    Obezbedjuje integritet transakcija, pristup korisnika ,koordinaciju sesija kliringa i konacnih poravnanja racuna za sve korisnike
d.    Praca i upravlja obaveznu rezervu banke ucesnice, likvidnost u bankarski sistem , i obezbedjenje u platni sistem.

2) Razvoj: Primarni cilj je da doprinese pripremi analiza i projekta za nove razvoje u okviru sistema placanja i da koordinira za sprovodjenje i primenu novih sistema.
Da preduzmu inicijativu za korekcije i izmene pravila i procedura u skladu sa novim nacinom placanja i podizanje u tehnologiji. Da inicira i promovise nove nacine placanja , koje uticu na smanjenje gotovine u upotrebi.

3) Nadgledanje: Da bi se ciljevi sigurnosti i efikasnosti platnog sistema promovisali pracenjem postojecih i planiranih sistema, ocenjujucih ih uporedo ovih ciljeva i gde je to neophodno inicirajucih i preduzimanjem odgovarajucih mera za regulisanje i pomoci u promenama.
Nadzor u okviru DMPS obezbedjuje izvestaje i analize procene, ne samo redovne, nego i ad-hoc o aktivnostima nadzora platnog sistema. Ovi izvestaji treba da daju kratak pregled aktivnosti nadzora, a posebno komentarisuci izmene u platni sistem kao i procenu CBK na posledice kao rezultat rizika. Na redovne mesecne i tromesene /kvartalne/ periode DMPS objavljuje statisticke podatke o instrumentima placanja u upotrebi kao i vrsi detaljne analize o strukturnih pitanja i rizika u vezi sa sistemom placanja i poravnjanja, ukljucujuci i operativnih rizik,sistemski, poravnjanja i likvidnosti.

4) Saradnja: Savetodavni komitet medjubankarskih placanja (SKMP) ima znacajnu ulogu u vezi sa medjubankarski platni sistem kako bi omogucio sprovodjenje pravila delovanja, procedura i standarda ESMK. Ovaj savet odrzava redovne sastanke kako bi raspravljali o operativnim pitanjima placanja i razvoja. Predstavnici komercijalnih banka i MEF/Trezora su clanovi Medjubankarskog platnog Savetodavnog komiteta (SKMP), kao i druge relevantne strane placanja ucestvuju u odrzanim sastancima . Direkcija medjubankarskog platnog sistema je odgovorna za organizovanje i predsedavanje sastancima SKMP, kao i pracenje diskutovani pitanja.