CBK objavljuje studiju o opterećenju dugom domaćinstava na Kosovu

Centralna banka Kosova (CBK), u cilju obezbeđivanja najpovoljnijeg okruženja za razvoj finansijskog sistema i podrške njegovoj stabilnosti, sprovela je drugu po redu studiju za procenu tereta duga dužnika u finansijskom sektoru Kosova, odnosno teret duga domaćinstava na Kosovu.

Osnovna svrha studije je da se proceni nivo zaduženja pojedinačnih klijenata kreditora i njihove jedinice domaćinstva. Osim toga, studija ima za cilj da identifikuje  trendove kreditiranja, moguće razlike u tim trendovima prema socio-demografskim i socio-ekonomskim karakteristikama, kao i modelima zaduživanja, posebno prepoznavanje višestrukog zaduživanja u različitim institucijama i različitim sektorima i njihovu međusobnu povezanost sa problemom preopterećenja.

Studija je realizirana sa podacima iz marta 2021. godine, iz skoro svih kreditnih institucija na Kosovu (9 banaka i 9 mikrofinansijskih institucija), kao i sa uključivanjem ukupnog spektra kreditnih proizvoda za segment kredita stanovništvu. Glavni izvori podataka za studiju bili su Registar kredita Kosova (RKK), kao i bankarske i mikrofinansijske kreditne institucije. Dodatni izvor informacija za procenu tereta duga domaćinstava bila je anketa o teretu domaćinstava, koju je ugovorila CBK i sprovela lokalna kompanija za istraživanje tržišta.

Opterećenje duga domaćinstava nema definiciju i standardni način procene, zbog višedimenzionalne prirode problema opterećenja/preopterećenja. Istraživači koriste niz različitih pokazatelja kako bi procenili specifične aspekte radnog opterećenja kako bi postigli realniju sliku problema. Stoga je u ovoj studiji procena opterećenja sprovedena kroz nekoliko objektivnih i subjektivnih pokazatelja, koji su procenili različite aspekte preopterećenja i koji zajedno daju sveobuhvatnije informacije o stanju opterećenja domaćinstava na Kosovu.

Nalazi studije sugerišu da se udeo prezaduženih domaćinstava – zbir mesečnih rata na kredite prelazi 50 procenta mesečnih primanja – proteže u interval od 27,4 do 11,7 procenta, kada se uzme u obzir prihod korisnika kredita, odnosno celu porodičnu jedinicu. Procena nivoa opterećenja zasnovana samo na prihodima zajmoprimca može odražavati precenjivanje stanja opterećenja, zbog neuključivanje prihoda sudužnika. Sa druge strane, u proceni nivoa opterećenja prihoda domaćinstva, zbog nedostatka informacija o potencijalnom dugu kredita drugih članova porodice, možemo imati potcenjenu sliku nivoa opterećenja. Stoga se iz navedenih razloga vezanih za nedostatak podataka, ali i kvalitet podataka za jedinicu domaćinstva, ne može sugerirati za konkretan nivo preopterećenosti, ali se predlaže da se stepen preopterećenosti domaćinstava kreditnim dugom produži u interval između rezultata indeksa opterećenja dužnika i indeksa opterećenja domaćinstva. Studija sugerira da je pandemijska kriza COVID-19 uticala na povećanje preopterećenosti domaćinstava u proseku za 2 procentna poena.

Studija sugerira da je preopterećenost dugom povezana sa višestrukim zaduživanjem i lošijim učinkom plaćanja. Trendovi preopterećenja bili su veći za domaćinstva dužnika sa kašnjenjem u otplati rata kredita. Problemi sa učinkom plaćanja, kao i preopterećenost su takođe učestali kod višestrukog zaduživanja, posebno u različitim institucijama. Najveći nivoi preopterećenja su u skoro 90 procenta slučajeva iskazani među više zajmoprimaca iz različitih institucija.

Opterećenje duga domaćinstava na Kosovu